|
Początki Oleksowa nie są znane. Pierwsza pisana wzmianka o tej miejscowości pochodzi
ze spisów parafialnych z lat 1325-1327. Wspomina się wtedy drewniany kościół
i proboszcza Lamberta. Największy autorytet w dziedzinie historii kościoła w Polsce
i znawca historii diecezji krakowskiej ks. Bolesław Kumor, początki parafii umieszcza
w XIII wieku. Niestety brak jest bliższej daty jej powstania. Data powstania parafii w 1254,
podana przez księdza Wiśniewskiego w 1913 r., nie została przez ks. Kumora potwierdzona.
Pochodzenie nazwy tej miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy osobowej "Oleksy".
Początkowo parafia Oleksów związana była z archidiakonatem lubelskim.
Parafia Oleksowska otrzymywała dziesięciny z Bronowic (parafia Jaroszyn) i z pobliskiej Policznej.
W kronikach Jana Długosza z XV wieku Oleksów zwany był też Bierdziedze.
Na przełomie XIV i XV wieku wieś należała do rodziny Gnatowskich
a potem przeszła na własność Gniewoszów . Historia gminy nierozerwalnie związana jest z tym rodem.
Przodkami rodu Gniewoszów z Oleksowa był ród Gniewoszów herbu Rawicz z Dalowic w powiecie proszowskim w pobliżu Krakowa.
Jeden z przedstawicieli tego rodu Gniewosz z Dalowic (zwanym też Janem Gniewoszem)
w początkach XIV wieku porwał Elżbietą córkę możnego Warsza Micha. Elżbieta została siłą
przymuszona do małżeństwa. Małżeństwo Gniewosza i Elżbiety, mimo że dochowali się kilkorga
dzieci nie było udane. Związek ten według niektórych badaczy skończył się rozwodem (unieważnieniem ).
Elżbieta wyszła ponownie za mąż za Jana Gnatowskiego herbu Pierzchała, dziedzica Oleksowa
i Smogorzowa. Gniewosz z Dalowic zgromadził w ciągu życia znaczny majątek.
Jednak u schyłku życia nie chciał przekazać go byłej żonie, aby nie trafił w ręce młodszych dzieci
Elżbiety pochodzących ze związku z Janem Gnatowskim. Przekazał go więc klasztorowi Augustynów w Krakowie.
Gniewosz zmarł w 1431 roku. Nie odntowano daty śmierci Elżbiety, natomiast Jan Gnatowski zmarł w 1459 roku.
Oleksów przeszedł na własność Stanisława syna ze związku Elżbiety i Gniewosza.
Oznacza to, że rodowy majątek Gnatowskich przeszedł w ręce potomków Gniewosza.
Jednak Stanisław Gniewosz nie używał herbu ojca pieczętował się herbem Zgraja wcześniej w heraldyce nie znanym.
Stanisław Gniewosz zerwał więc z tradycją rodu ojca. Tylko nazwisko świadczyło o pochodzeniu rodu.
Synem Stanisława był Gabriel zapisany w 1482 roku na Uniwersytet Krakowski.
On też został dziedzicem Oleksowa i innych wsi w tej okolicy.
Gabriel był żonaty z Barbarą Tarłówną. Mieli czterech synów: Andrzeja, Jana, Mikołaja i Krzysztofa oraz córkę Annę.
W 1569 roku majątek był już podzielony o czym świadczą spisy poborowe z tamtych czasów.
Andrzej Gniewosz był dziedzicem Sarnowa, Jan Gniewosz Oleksowa, Anna Gniewoszówna była dziedziczką Smogorzowa.
Wieś Oleksów obejmowała w tym czasie 1 i pół łana ziemi. Oprócz kmieci we wsi mieszkało tu dwóch komorników.
W XVI wieku w czasie zwycięstw reformacji w Polsce kościół oleksowski był sprofanowany przez Gniewoszów.
W 1603 roku wieku kościół z powrotem stał się kościołem katolickim.
W końcu piętnastego stulecia synowie Jana Gniewosza oddali się karierze politycznej.
Oleksów został własnością Jana Gniewosza z bocznej linii Gniewoszów (syn Mikołaja młodszego brata Jana).
Nowy kościół we wsi został ufundowany w 1652 roku przez Gniewoszów z linii Mikołaja.
Na przełomie XVI i XVII wieku właścicielem wsi był Mikołaj Gniewosz syn Jana Gniewosza
a po nim jego syn znowu Jan kasztelan czechowski. On to w 1672 roku ufundował przytułek dla starców w Oleksowie.
Według aktu fundacji miało tam przebywać do 12 starców a każdy dziedzic Sarnowa zobowiązany był do ich utrzymywania.
Według miejscowych legend w polach oleksowskich znajdują się płaskie kopce ziemne pochodzące z czasów wojen szwedzkich.
Rzeczywiście w tym terenie przebywali Szwedzi. Było to w lutym 1656 roku,
gdy z jedna z kolumn wojsk szwedzkich przeszła wzdłuż Wisły w stronę Janowca.
Druga kolumna pod wodzą Karola Gustawa w tym czasie przebywała w Tczowie.
Niedługo później rozegrała się bitwa pod Gołębiem. Rok później w tej okolicy przebywały wojska siedmiogrodzkie sprzymierzone ze Szwedami.
Były to wojska znane z okrucieństwa i łupiestwa. Pleban oleksowski posiadał liczne grunty w okolicy wsi zwane były:
Biel, Pyrów, Kliniki, Na Wolę, Rostoki, Guzów, Pod Bielą, Wąska, Bycza Olszyna, Leksie, Tobyłki, Kliniki.
Ziemie te przekazano chłopom w latach sześćdziesiątych XIX wieku Na mapach przedwojennych nazwane są te tereny Oleksów Poduchowny.
Gniewoszowie byli możnym rodem, który dzierżył wiele urzędów i godności w Polsce.
Byli też sławnymi rycerzami i posiadali znaczne posiadłości ziemskie nie tylko w tej okolicy.
Ród Gniewoszów dominował w tym regionie do początków XVIII wieku. Synem wspomnianego Jana Gniewosza kasztelana czchowskiego był również Jan,
który był założycielem miasta Gniewoszów. W pierwszej połowie XVIII wieku dobra Gniewoszów przeszły we władanie rodziny Szembeków,
w końcu XVIII wieku stały się własnością Mycielskich a po nich Działyńskich potomków wojewody kaliskiego Augustyna Działyńskiego.
W 1787 roku parafia Oleksów liczyła 1326 katolików, 7 protestantów i 249 Żydów.
W 1827 roku Oleksów liczył 30 domów i 320 mieszkańców. W 1837 w szpitalu ufundowanym przez Gniewoszów przebywało 5 starców.
Od 1867 Oleksów był siedzibą gminy Sarnów. W 1881 roku we wsi był urząd gminy, szkoła początkowa i przytułek dla biednych z trzema starcami.
Grunty dworskie i plebańskie zostały przekazane miejscowym chłopom w ramach uwłaszczenia.
We wsi w 1881 roku stało 40 domów a mieszkało w niej 394 mieszkańców. Parafia Oleksów liczyła 3 735 dusz.
W 1938 roku we wsi stało 78 domów.
|
|